Doel van het proefsleuvenonderzoek is het aanvullen en toetsen van de gespecificeerde archeologische verwachting zoals vermeld in het bureau- en booronderzoek. Het gaat om gebied- of vindplaatsgericht onderzoek. Het proefsleuvenonderzoek gebeurt door middel van waarnemingen in het veld, waarbij (extra) informatie wordt verkregen over bekende en/of verwachte archeologische waarden binnen een onderzoeksgebied. Dit omvat de aan- of afwezigheid, de aard, de omvang, de datering, de gaafheid, de conservering en de inhoudelijke kwaliteit van de archeologische waarden. Het resultaat van een proefsleuvenonderzoek is een rapport met een waardering en een inhoudelijk (selectie-)advies (buiten normen van tijd en geld), aan de hand waarvan een beleidsbeslissing (een selectiebesluit) kan worden genomen. Dit betekent dat de veldactiviteiten uitgevoerd worden tot het niveau waarop deze beslissing gefundeerd genomen kan worden. Dit wil zeggen dat de archeologische waarden van het terrein/vindplaats in voldoende mate zijn vastgesteld.
Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel De archeologische verwachting is voor de periodes Paleolithicum en Mesolithicum laag, voor de periodes Neolithicum tot en met de Middeleeuwen hoog en voor de Nieuwe tijd laag. De noordoostelijke helft van het plangebied is verstoord. Daar worden geen archeologische resten meer in situ verwacht. Voor de zuidwestelijke helft van het plangebied blijft de archeologische verwachting gehandhaafd.
Gevolgde onderzoeksmethode In totaal zijn vier sleuven aangelegd en twee uitbreidingsleuven (werkput 6 en 7) nabij proefsleuf 3. De proefsleuven zijn 15 bij 4 meter, circa 60 m2. Een uitzondering is proefsleuf 4 die een afmeting heeft van 20 bij 2 meter, circa 40 m2. De totale oppervlakten van de zeven aangelegde sleuven is circa 395 m2. De proefsleuven zijn in één vlak onderzocht. Het vlak is in de top van de natuurlijke ondergrond aangelegd op een diepte van circa 90 tot 100 centimeter (30,1-30,2 meter NAP) onder het maaiveld.
Resultaten Proefsleuvenonderzoek Tijdens het proefsleuvenonderzoek in het plangebied aan de Hanendijk te Budel zijn vijf proefsleuven aangelegd met twee uitbreidingen rond proefsleuf 3. In totaal is een oppervlakte van 395 m2 onderzocht. Er zijn vier vindplaatsen te onderscheiden. Vindplaats 1, 3, 4 horen mogelijk tot hetzelfde complextype. Vindplaats 1 bevindt zich in proefsleuf 1 en betreft twee greppels met paalkuilen aan weerszijde. Op basis van de scherf die aangetroffen is in de greppel dateert deze vindplaats uit circa 15e eeuw, Late-Middeleeuwen B. De tweede vindplaats betreft een perceelgreppel en paalkuil uit de Nieuwe tijd. De greppel is op de historische kaarten uit 1904-1990 te zien. Vindplaats 3 bevindt zich in proefsleuf 3 en de twee uitbreidingen, proefsleuf 6 en 7. Deze vindplaats bestaat uit een sporencluster van 41 sporen (zes greppels, 32 paalkuilen en drie kuilen). 18 van de 32 paalkuilen behoren tot een structuur die zich in de zuidwestelijke naar noordoostelijke richting bevindt. Op basis van vergelijkingen met soortgelijke plattegronden van opgravingen in de omgeving blijkt dat deze structuur als een bijgebouw geïnterpreteerd kan worden. De scherf die is aangetroffen in één van de paalkuilen dateert uit de eerste helft van de 13e eeuw, de Late-Middeleeuwen. De vierde vindplaats bevindt zich in proefsleuf 5. Deze vindplaats bestaat uit enkele paalkuilen van mogelijk een hekwerk of een grotere structuur die zich grotendeels buiten de proefsleuf bevindt. Ook bevinden zich hier twee greppels uit de 15e tot 18e eeuw. Deze zijn geïnterpreteerd als afwateringgreppels.
Selectieadvies De vindplaatsen 1, 3 en mogelijke ook 4 behoren waarschijnlijk tot hetzelfde complextype dat zich in het plangebied uitstrekt. De hoge waardering van vindplaatsen 1 en 3 leidt tot een selectieadvies: behoudenswaardig. Het selectieadvies is daarom dan ook om de vindplaats in situ te behouden. Vanwege de onduidelijkheid van vindplaats 4 geldt ook hier het selectieadvies om de sporen te behouden. De archeologische sporen bevinden zich onder de akkerlaag, circa 30,2 tot 30,3 meter +NAP. De akkerlaag is circa 10 centimeter dik en wordt gezien als een archeologisch niveau waar nog vondsten en sporen in aanwezig kunnen zijn. Ook deze laag dient te worden behouden. De bovenkant van de akkerlaag bevindt zich op een diepte van 50 tot 60 centimeter onder het maaiveld, circa 30,3 tot 30,4 meter +NAP.3 Bij behoud in situ moet rekening worden gehouden dat er op z’n minst een buffer van 30 centimeter (circa 30,7 meter +NAP) aangehouden moet worden tussen de verstoringsdiepte en het archeologisch niveau. Voor het behoud in situ zal een behoudsplan opgesteld moeten worden. Indien behoud in situ niet mogelijk is en geen buffer van 30 centimeter (circa 30,7 meter +NAP) aangehouden kan worden, zal het plangebied (verder onderzocht moeten worden door middel van een opgraving. Het proefsleuvenonderzoek heeft uitgewezen dat ter plaatse van de voormalige bebouwing geen archeologische waarden meer verwacht worden. Econsultancy adviseert om dit deel vrij te geven.
