In opdracht van gemeente Liemeer is van 20 tot en met 26 augustus 2002 door Archaeological Research & Consultancy (ARC bv) een definitief archeologisch onderzoek (DO) uitgevoerd in Nieuwveen, gemeente Liemeer. De aanleiding van het onderzoek was door de geplande aanleg van een winkelcentrum. Vooronderzoek heeft uitgewezen dat het bodemarchief op het onderzoeksterrein vrijwel volledig intact is. Dit bodemarchief herbergt onder meer sporen uit de Late Middeleeuwen. Deze sporen zijn van groot belang omdat ze mogelijk licht kunnen werpen op de vroegste ontwikkeling van Nieuwveen als ontginningsnederzetting.
Conclusie
De onderzoeksresultaten hebben een eenduidig beeld opgeleverd. Het natuurlijk veen, dat kan worden bestempeld als hoogveen, is op de onderzoekslocatie op basis van een zestal scherven mogelijk al ontgonnen in de Volle Middeleeuwen. Aangezien historische bronnen het ontstaan van Nieuwveen situeren in de 12e eeuw, is de ontginning van dit deel van Nieuwveen in of rond deze eeuw het meest aannemelijk. Daadwerkelijke bewoning op het terrein vindt echter pas plaats in de 14e eeuw, een periode waarin het Nieuwveen economisch redelijk voor de wind gaat. Resten van een huis met een bijbehorend erf wijzen op een eenvoudige boerensamenleving.
Aan het einde van de 14e eeuw komt aan de economische voorspoed een eind. De turfwinning wordt, door de inmiddels toegebrachte schade aan het veenlandschap, aan banden gelegd en veel mensen worden door de locale overheden gedwongen om met de, juist zo lucratieve, grootschalige veenwinning te stoppen. De armoede slaat hierdoor in veel veenwinningsnederzettingen toe. Uit historische bronnen blijkt dat de bevolking Nieuwveen in het begin van de 15e eeuw zeer arm is geworden. Een vrijstelling van belasting is hiervan het gevolg. Aangezien het veengebied verder economisch betrekkelijk weinig te bieden had, zullen veel mensen in deze periode uit Nieuwveen zijn vertrokken. De aangetroffen overblijfselen van de 14e/15e-eeuwse bewoning bevestigen dit beeld. Aan de hand van het vondstmateriaal kan worden afgeleid dat de bewoners in de eerste helft van de 15e eeuw hun huis hebben verlaten.
Gedurende de 16e eeuw wordt het onderzoeksterrein gebruikt als bouwland. Dit is aan de hand van een 60 cm dikke bouwvoor vastgesteld. In de 17e eeuw wordt het terrein wederom bewoond. Tijdens het onderzoek zijn resten aangetroffen van eenvoudige bakstenen woningen uit deze periode. Na de 17e eeuw is de bewoning gecontinueerd, getuige de vele vondsten die dateren uit de 18e en 19e eeuw.
