In opdracht van Waterschap Rivierenland heeft RAAP van 29 juli tot en met 1 augustus 2019 archeologisch onderzoek uitgevoerd in het kader van het project ‘Deelgebied zone 4B, Pompveld-Andelsch Broek’ in de gemeente Altena. Het archeologisch onderzoek is gecombineerd met de civieltechnische werkzaamheden en gestart als een proefsleuvenonderzoek – variant archeologische begeleiding.
Tijdens de graafwerkzaamheden is aangetoond dat in de ondergrond een behoudenswaardige archeologische vindplaats aanwezig was. Omdat het niet mogelijk was om deze vindplaats duurzaam in de ondergrond te behouden, is na overleg in het veld op 30 juli 2019 door de adviseur van de bevoegde overheid (drs. A.M.I. van Waveren namens gemeente Altena) besloten dat de aanwezige archeologische resten dienden te worden opgegraven. Hiertoe is opgeschaald naar een archeologische opgraving – variant archeologische begeleiding. Het voornaamste doel van het onderzoek was het veiligstellen van de wetenschappelijke informatie (behoud ex situ).
Tijdens het onderzoek zijn de ondergrondse civiele werkzaamheden archeologisch begeleid. In totaal is hierbij een oppervlakte van 1560 m² onderzocht.
Verspreid over het onderzoeksgebied zijn verschillende archeologische resten aangetroffen. Het gaat om paalsporen en een kuil, waarschijnlijk te dateren in het midden- en laat-neolithicum. In de nabijheid van deze grondsporen is een vondstlaag met materiaal uit de middenfase VL1b van de Vlaardingen-cultuur aangetroffen (S11). Deze laag kan als een afvallaag worden geïnterpreteerd, op de flank van een iets hogere, drogere, beter betreedbare oever.
Aard van de vindplaats : Onbekend (nederzetting?) Diepteligging : 1-1,5 m –Mv/–NAP Datering : midden- tot laat-neolithicum Landschap Uit het onderzoek is gebleken dat de bodem binnen het plangebied zowel in het horizontale als het verticale vlak grote afwisseling vertoont. In het algemeen zijn kleiige komafzettingen gelegen op zavelige oeverafzettingen, met daaronder zandige bedding- en geulafzettingen. De dikte van deze pakketten en de locatie ten opzichte van het maaiveld verschillen echter sterk. De waargenomen variatie maakt duidelijk dat binnen het gebied sprake is van een crevassemilieu, waarbinnen geultjes en oevers elkaar afwisselen. Deze situatie komt overeen met de verwachtingen uit het vooronderzoek, waarin op basis van de paleogeografische kaart en boringen een dergelijk milieu werd gesuggereerd (Boshoven & Ellenkamp, 2018: 21-22).
Binnen de gelaagdheid is op meerdere locaties in de werkput sprake van een vegetatiehorizont (S7000), waaronder lokaal, op een hoge, droge, zandige oever een sporenniveau aanwezig is. Op de flank van deze oever, ten oosten van het aangetroffen sporencluster (paalsporen en potentiële haardkuil), is een vondst- of afvallaag aangetroffen (S11).
Archeologie In het westelijke gedeelte van de opgraving is een sporencluster geïdentificeerd dat bestond uit acht paalkuilen (S3 t/m 10) en een kuil met een venige onderste vulling en veel houtskool (S2), welke is geduid als mogelijke haardkuil. Het merendeel van de paalkuilen had een beperkte diameter (15-20 cm) en diepte (3-12 cm). Twee van de paalkuilen (S7 en S8) waren substantiëler van afmetingen: tot 40 cm in diameter en 20-30 cm diep. De paalkuilen lijken gezamenlijk een patroon te vormen, maar door de locatie van dit sporencluster dicht bij de noordelijke putwand, is een structuur niet geïdentificeerd.
Op het vlak (op deze locatie direct onder vegetatiehorizont S7000 aangelegd) rondom de sporen is sporadisch aardewerk aangetroffen, evenals in de vulling van paalkuil S7. Het merendeel van de vondsten is echter verzameld uit een vondst- of afvallaag die direct ten oosten van het sporencluster op de flank van de hoge oever is aangetroffen (S11). Hieruit zijn vele scherven aardewerk, fragmenten dierlijk botmateriaal en enkele (vuur)stenen vondsten verzameld.
De determinatie van het vondstmateriaal door specialisten heeft duidelijk gemaakt dat het aardewerk en vuursteen thuishoren in de middenfase (VL1b) van de Vlaardingen-cultuur. Het aardewerk bestaat hoofdzakelijk uit scherven van kook- en voorraadpotten, aangevuld met enkele fragmenten van bakplaten. De aanwezigheid van een brokje verbrande leem met oppervlakkige vingerafdrukken en dezelfde ongewone magering met schelp- en botgruis als het aangetroffen aardewerk, lijkt erop te wijzen dat ter plaatse aardewerk werd vervaardigd.
De analyse van het aangetroffen vondstmateriaal, de aanwezigheid van de vondst-/afvallaag en een landschappelijke interpretatie maken het aannemelijk dat het hier om een (tijdelijk) nederzettingsterrein in het crevassegebied gaat. Het beperkt aantal sporen binnen het oppervlak van de werkput maakt een definitieve interpretatie van deze vindplaats als nederzettingsterrein echter ongegrond.
Aanbevelingen Met deze opgraving is de wetenschappelijke informatie ex situ bewaard, zodat verder archeologisch veldonderzoek niet meer aan de orde is. Er zijn geen belemmeringen meer voor de geplande bodemingrepen.
Het kan echter met zekerheid worden gesteld dat eventuele toekomstige bodemverstorende werkzaamheden in de directe omgeving van het plangebied, met name direct ten noorden van de werkput, kunnen rekenen op een voortzetting van de vindplaats die tijdens het onderhavig onderzoek aan het licht is gebracht. Zodoende kan de archeologische verwachting voor resten uit het midden- tot laat-neolithicum in de omgeving worden aangeduid als hoog.
