Oudezijds Achterburgwal 211-225 en Oudemanhuispoort 2-3 te Amsterdam

DOI

Bouwhistorisch onderzoek van een rij grachtenpanden aan de Oudezijds Achterburgwal en twee panden aan de Oudemanhuispoort. Het onderzoeksgebied ligt in de zuidoostelijke punt van de oude binnenstad, waar zich het Oude en Nieuwe Nonnenklooster bevonden en na de Alteratie van Amsterdam in 1578 het Sint Pietersgasthuis (ook wel Binnengasthuis). In 1600 verkocht het Gasthuis de boomgaard aan het Oudemannenhuis die er een carré-vormig gebouw neerzetten. De huizen langs de randen bleven eigendom van het Gasthuis en werden verhuurd. Het onderzoeksgebied wordt omsloten door het Oudemannenhuis, de Oude Mannen Inganck (huidige Oudemanhuispoort), de Oudezijds Achterburgwal en een oude poldersloot. In de zeventiende eeuw stonden er vijf huizen (twee brede en vier smalle) aan de Oudezijds Achterburgwal en drie aan de Oude Mannen Inganck. De huidige parcelering stamt nog grotendeels uit deze tijd, maar de daarop aanwezig bebouwing is waarschijnlijk van later datum. Uitzonderingen hierop zijn mogelijk (delen van) het achterhuis van nummer 217-219 en de lage aanbouw rechts daarvan. Oudezijds Achterburgwal 215, 217 en 219 stammen uit de eerste helft van de achttiende eeuw. Ze hebben identieke voorgevels, constructief zijn ze ook duidelijk als geheel gebouwd en tot 1964 hadden ze (vooral op de bel-etage) een identieke indeling. Nummer 217 en 219 hebben dit grotendeels nog steeds en bevatten stucgangen met identieke indeling en detaillering. In het souterrain van het achterhuis bevat nummer 219 nog een grotendeels achttiende-eeuwse keuken. Het pand Oudezijds Achterburgwal 223 stamt eveneens uit de eerste helft van de achttiende eeuw. Het gaat hierbij om de voorgevel, een groot deel van de constructie en een stucgang op de bel-etage. Oudezijds Achterburgwal 221 werd in 1960 geheel nieuw opgetrokken, maar bevat nog wel de oorspronkelijke halsgevel uit de eerste helft van de achttiende eeuw. Het pand Oudemanhuispoort 3 stamt in de basis (constructie, trappen en delen van de gevels) vermoedelijk uit de achttiende eeuw. De panden Oudezijds Achterburgwal 211 en 213 (gevels en constructie) stammen uit de tweede helft van de achttiende eeuw, maar zijn vermoedelijk niet gelijktijdig gebouwd. Nummer 211 werd gebouwd als onderdeel van het Oudemannenhuis. Een achttiende-eeuwse ‘Utrechtse schouw’ uit nummer 213 is in 1964 overgebracht naar het achterhuis van nummer 217. Het pand Oudemanhuispoort 2 stamt vermoedelijk uit 1888, zoals een reliëf in de borstwering vermeld. Ook het mansardedak wijst op zijn vroegst op een datering in de tweede helft van de achttiende eeuw. Het pand was echter niet toegankelijk voor onderzoek. De tuitgevel van Oudemanhuispoort 3 stamt waarschijnlijk ook uit de negentiende eeuw. In 1960 vond een verbouwing en samenvoeging van de panden Oudezijds Achterburgwal 219 en 221 plaats. Nummer 221 werd hierbij geheel vernieuwd om een betere aansluiting op de naastgelegen panden te creëren. Het nieuwe pand werd historiserend uitgevoerd, zowel qua exterieur als interieur. De natuurstenen onderdelen van de oorspronkelijke halsgevel werden teruggeplaatst op het nieuwe pand. De gevels van nummer 219 werden gerestaureerd. Op de eerste en tweede verdieping werd langs de achtergevels van nummer 219 en 221 een dwarsgang gemaakt als verbinding. In 1964 vond een grote verbouwing onder leiding van architect Bart van Kasteel plaats waarbij de panden Oudezijds Achterburgwal 211 tot en met 225 intern werden verbonden. Tevens werden de achterhuizen van nummer 213 en 215 gesloopt en werd het pand op nummer 225 geheel gesloopt om plaats te maken voor een nieuw pand met historiserende gevels, maar een eigentijdse constructie en vormgeving. Het exterieur werd gerestaureerd. In de voorgevel werden alle ramen (m.u.v. nummer 211) vervangen waarbij per gevel teruggegaan werd naar een bepaalde roedeverdeling. De achtergevel werd ingrijpender aangepakt waarbij veel ramen en zelfs de gehele achtergevels van nummer 215 en 217 werden vervangen. De gevels rond de gesloopte achterhuizen kregen eigentijdse vensters evenals de onderpui van 223. Het interieur werd vrijwel geheel verwijderd, inclusief alle bestaande trappen. Achterin nummer 217 werd een nieuw eigentijds hoofdtrappenhuis toegevoegd. Alle panden werden door middel van dwarsgangen in het midden intern verbonden.

Identifier
DOI https://doi.org/10.17026/AR/ZZNXJS
Metadata Access https://archaeology.datastations.nl/oai?verb=GetRecord&metadataPrefix=oai_datacite&identifier=doi:10.17026/AR/ZZNXJS
Provenance
Creator E. Osinga
Publisher DANS Data Station Archaeology
Contributor Osinga, Eva
Publication Year 2024
Rights DANS Licence; info:eu-repo/semantics/restrictedAccess; https://doi.org/10.17026/fp39-0x58
OpenAccess false
Contact Osinga, Eva (OSINGA bouwhistorie)
Representation
Resource Type Dataset
Format application/pdf
Size 330034390
Version 1.0
Discipline Humanities