JOHANNES BASTELAAR (NL) Johannes Bastelaar was zeventien jaar toen hij met zijn twee broers en een zwager werd opgepakt tijdens de razzia. Van onderduiken was eigenlijk geen sprake, al was het alleen al door het verraad van een buurman. In een rijnaak gingen ze naar Wezep, waar ze een paar dagen in een school of kazerne verbleven. Hier heeft Johannes gezien hoe twee jongens gestraft werden omdat ze iets hadden uitgehaald. Wat dat was blijft een raadsel, maar ze werden wel spiernaakt aan een paal gebonden en vermoedelijk zijn ze doodgevroren.Kort daarop werden Johannes en zijn broers en zwager op de trein gezet naar Duitsland. Daar moesten ze loopgraven maken. Om de honger te ontlopen, ging één van de broers regelmatig de boer op om eten te halen. Dat was verboden en daarom is één van de broers in een strafkamp of concentratiekamp terechtgekomen. Daar is hij een paar weken later wegens ziekte ontslagen. Ook zijn andere broer en zwager zijn eerder vrijgekomen. Zij zijn op medische gronden afgekeurd.Inmiddels had Johannes vriendschap gesloten met een leeftijdsgenoot en met een wat oudere man, een bakker, die hij beschrijft als een ‘vader’. Wanneer de broer en zwager weg zijn, wordt dit drietal gezamenlijk tewerkgesteld in Lübeck onder het valse voorwendsel dat het alledrie bakkers zijn. Daar wordt het leven een stuk beter. Er is meer te eten en er staat een geldelijke vergoeding voor de werkzaamheden tegenover. Johannes blijft met deze twee andere mannen dan ook nog een paar weken langer werken na de bevrijding wanneer de Canadezen dat vragen. Nu staat daar overigens wel een goed loon tegenover.Het geld wat is verdiend, moet uiteindelijk bij de Duits-Nederlandse grens worden ingeleverd en ze krijgen daar een bon voor die ze later in kunnen wisselen. Later blijkt dat dat geen loze belofte is. Samen met de bakker en de leeftijdsgenoot reist hij naar Rotterdam. Bij thuiskomst komt Johannes tot de conclusie dat zijn oudere broers en zwager eerder thuis waren dan hij. Een paar weken later moet hij constateren dat het geld wat hij heeft verdiend in Duitsland, is ingepikt door zijn moeder. Hij krijgt daar een zakgeld van. De bakker en de leeftijdsgenoot die zoveel voor hem hebben betekend, heeft hij, ondanks navraag hier en daar, nooit meer teruggezien.

Inhoud bestand _foto:Foto van geïnterviewde net na de Tweede Wereldoorlog.

SAMENVATTING ONDERWERP Op de avond van 9 november 1944 werd er een cordon rond Rotterdam en Schiedam gelegd door het Duitse leger. Alle belangrijke bruggen en strategische punten waren afgezet, trams reden niet meer en het telefoonverkeer was geblokkeerd. Op de twee daarop volgende dagen werden ruim 52.000 Rotterdammers en Schiedammers tussen de zeventien en veertig jaar oud opgepakt en afgevoerd richting Duitsland om daar dwangarbeid te verrichten in veelal beroerde omstandigheden.De Razzia van Rotterdam is een van de grootste klopjachten die het Duits Nationaalsocialistische regime heeft gehouden. Het verzetsblad Vrij Nederland reageerde dan ook geschokt, het schreef op 14 december 1944: ‘Vijftigduizend Nederlandse mannen laten zich als schapen wegvoeren en evenzoveel vrouwen zien toe hoe hun mannen en zoons weerloos naar Hitlers slachtbank worden geleid’.Het project Reis van de Razzia is gebaseerd op gefilmde getuigenissen van mannen die de razzia en de daaropvolgende reis hebben meegemaakt, om een hiaat in de geschiedschrijving te vullen en om inzicht te geven in de gebeurtenissen aan de hand van het thema "Handelingsruimte van een individu in een samenleving onder druk".

JOHANNES BASTELAAR (EN) Johannes Bastelaar was seventeen years old when he and his two brothers and a brother-in-law were arrested during the raid. There was actually no question of going into hiding, if only because of the betrayal of a neighbour. They went to Wezep in a Rhine barge, where they stayed in a school or barracks for a few days. Here Johannes saw two boys being punished for having done something wrong. What that was remains a mystery, but they were tied to a pole stark naked and they probably froze to death.Shortly afterwards Johannes and his brothers and brother-in-law were put on the train to Germany. There they had to dig trenches. To avoid hunger, one of the brothers regularly went out to the countryside to get food. That was forbidden and that is why one of the brothers ended up in a penal camp or concentration camp. He was discharged from there a few weeks later due to illness. His other brother and brother-in-law were also released earlier. They have been declared unfit for work on medical grounds.In the meantime, Johannes had made friends with a peer and a somewhat older man, a baker, whom he describes as a ‘father’. When the brother and brother-in-law are away, the three of them are put to work together in Lübeck under the false pretence that they are all bakers. Life improves there. There is more to eat and there is a financial compensation for the work. Johannes and these two other men continue to work for a few weeks longer after the liberation when the Canadians ask them to. This time, however, they are paid a good salary.The money that has been earned must eventually be handed in at the German-Dutch border and they receive a voucher for it that they can exchange later. Later, it turns out that this is not an empty promise. Together with the baker and the peer, he travels to Rotterdam. When he returns home, Johannes comes to the conclusion that his older brothers and brother-in-law were home before he was. A few weeks later he has to conclude that the money he earned in Germany has been taken by his mother. He gets pocket money from it. The baker and the peer who meant so much to him, he never saw again, despite asking here and there.

File content _photo:Photo of interviewee just after the Second World War.

SUMMARY OF THE SUBJECT. On the evening of 9 November 1944, a cordon was placed around Rotterdam and Schiedam by the German army. All important bridges and strategic points were closed off, trams were no longer running and telephone traffic was blocked. On the following two days, more than 52,000 Rotterdammers and Schiedammers between the ages of seventeen and forty were arrested and taken to Germany to perform forced labour there, often in appalling conditions. The Rotterdam Raid was one of the largest manhunts that the German National Socialist regime ever conducted. The resistance newspaper Vrij Nederland reacted with shock, writing on 14 December 1944: ‘Fifty thousand Dutch men let themselves be led away like sheep and just as many women watch as their husbands and sons are led defenceless to Hitler’s slaughterhouse’. The project Journey of the Razzia is based on filmed testimonies of men who experienced the raid and the subsequent journey, to fill a gap in the historiography and to provide insight into the events based on the theme "Maneuverability of an individual in a society under pressure”.

JOHANNES BASTELAAR (DE) Johannes Bastelaar war siebzehn Jahre alt, als er bei der Razzia zusammen mit seinen beiden Brüdern und einem Schwager festgenommen wurde. An ein Untertauchen war eigentlich nicht zu denken, schon allein wegen des Verrats eines Nachbarn. Mit einem Rheinkahn fuhren sie nach Wezep, wo sie einige Tage in einer Schule oder Kaserne wohnten. Hier sah John, wie zwei Jungen bestraft wurden, weil sie etwas Falsches getan hatten. Was das war, bleibt ein Rätsel, aber sie wurden splitternackt an einen Pfahl gefesselt und erfroren vermutlich.Kurz darauf wurden Johannes, seine Brüder und sein Schwager in einen Zug nach Deutschland gesetzt. Dort mussten sie Gräben ausheben. Um dem Hunger zu entgehen, ging einer der Brüder regelmäßig zum Bauernhof, um Lebensmittel zu holen. Dies war verboten und einer der Brüder landete deshalb in einem Straf- oder Konzentrationslager. Dort wurde er wenige Wochen später krankheitsbedingt entlassen. Sein anderer Bruder und sein Schwager wurden ebenfalls früher freigelassen. Sie wurden aus medizinischen Gründen für arbeitsunfähig erklärt.Johannes hatte sich in der Zwischenzeit mit einem Gleichaltrigen und einem etwas älteren Mann, einem Bäcker, angefreundet, den er als „Vater“ beschreibt. Während der Abwesenheit des Bruders und des Schwagers werden die drei unter dem falschen Vorwand, alle Bäcker zu sein, gemeinsam zur Arbeit nach Lübeck geschickt. Das Leben ist dort viel besser. Es gibt mehr zu essen und eine finanzielle Entschädigung für die Arbeit. Johannes und diese beiden anderen Männer arbeiten nach der Befreiung auf Bitte der Kanadier noch einige Wochen weiter. Nun gibt es dafür ein gutes Gehalt.Das verdiente Geld muss schließlich an der deutsch-niederländischen Grenze abgegeben werden und man bekommt dafür einen Gutschein, den man später einlösen kann. Später stellt sich heraus, dass dies kein leeres Versprechen ist. Gemeinsam mit dem Bäcker und dem Peer reist er nach Rotterdam. Als Johannes nach Hause kommt, stellt er fest, dass seine älteren Brüder und sein Schwager vor ihm nach Hause gekommen sind. Wenige Wochen später musste er feststellen, dass ihm das in Deutschland verdiente Geld von seiner Mutter gestohlen worden war. Davon bekommt er etwas Taschengeld. Obwohl er hier und da nachfragte, sah er den Bäcker und den Peer, die ihm so viel bedeutet hatten, nie wieder.

Dateiinhalt _Foto:Foto des Interviewten kurz nach dem Zweiten Weltkrieg.

ZUSAMMENFASSUNG THEMA. Am Abend des 9. November 1944 errichtete die deutsche Armee eine Sperre um Rotterdam und Schiedam. Alle wichtigen Brücken und strategischen Punkte wurden abgesperrt, Straßenbahnen fuhren nicht mehr und der Telefonverkehr war unterbrochen. An den beiden folgenden Tagen wurden über 52.000 Einwohner Rotterdams und Schiedams im Alter zwischen 17 und 40 Jahren festgenommen und nach Deutschland verschleppt, um dort unter oft entsetzlichen Bedingungen Zwangsarbeit zu verrichten. Die Razzia in Rotterdam war eine der größten Menschenjagden, die das nationalsozialistische Regime in Deutschland jemals durchgeführt hat. Die Widerstandszeitung Vrij Nederland reagierte schockiert und schrieb am 14. Dezember 1944: „Fünfzigtausend Niederländer ließen sich wie Schafe abführen und ebenso viele Frauen mussten zusehen, wie ihre Männer und Söhne wehrlos zu Hitlers Schlachthaus geführt wurden.“. Das Projekt „Journey of the Razzia“ basiert auf gefilmten Zeugenaussagen von Männern, die die Razzia und die anschließende Reise miterlebt haben, um eine Lücke in der Geschichtsschreibung zu schließen und unter dem Thema „Der Handlungsspielraum eines Individuums in einer Gesellschaft unter Druck“ Einblicke in die Ereignisse zu geben.

Op de avond van 9 november 1944 werd er een cordon rond Rotterdam en Schiedam gelegd door het Duitse leger. Alle belangrijke bruggen en strategische punten waren afgezet, trams reden niet meer en het telefoonverkeer was geblokkeerd. Op de twee daaropvolgende dagen werden ruim 52.000 Rotterdammers en Schiedammers tussen de zeventien en veertig jaar oud opgepakt en afgevoerd richting Duitsland om daar dwangarbeid te verrichten in veelal beroerde omstandigheden. De Razzia van Rotterdam is een van de grootste klopjachten die het Duits nationaalsocialistische regime heeft gehouden. Het verzetsblad Vrij Nederland reageerde dan ook geschokt, het schreef op 14 december 1944: ‘Vijftigduizend Nederlandse mannen laten zich als schapen wegvoeren en evenzoveel vrouwen zien toe hoe hun mannen en zoons weerloos naar Hitlers slachtbank worden geleid’.Het project Reis van de Razzia is gebaseerd op gefilmde getuigenissen van mannen die de razzia en de daaropvolgende reis hebben meegemaakt, om een hiaat in de geschiedschrijving te vullen en om inzicht te geven in de gebeurtenissen aan de hand van het thema "Handelingsruimte van een individu in een samenleving onder druk".De getuigenissen in Reis van de Razzia zijn gedaan door mannen die nu gemiddeld 87 jaar oud zijn en indertijd, eind 1944, tussen de 17 en 21 jaar oud waren. In de getuigenissen van deze jongens valt te horen wat hun overkomen is tijdens de oorlogsjaren en wat hun handelingsruimte was ten tijde van de razzia. Maar ook hoe de ervaring van de reis van de razzia, naar Duitsland en Oost-Nederland, hun verzelfstandiging in de hand heeft gewerkt.Na de bevrijding pakten de jongens de draad weer op, in een groot aantal gevallen nog onderbroken door de politionele acties in Indonesië. Maar uiteindelijk kregen ze een eigen leven, een eigen gezin, in een Nederland dat volop in het teken stond van de wederopbouw.Het project bestaat uit 76 interviews. Ieder interview is beschikbaar als afzonderlijke dataset met een eigen Persistent Identifier. Iedere dataset is als volgt opgebouwd: Bestand .docx-bestand is de transcriptie in Word. Bestand _3, indien aanwezig, bevat een beschrijving van de route die geïnterviewde heeft afgelegd.* Soms heeft de geïnterviewde aanvullende informatie, zoals foto's of een (eerder geschreven) verslag, beschikbaar gesteld. Deze informatie is dan opgenomen als _data en/of _fotobestand in de desbetreffende dataset. De inhoud wordt beschreven in het opmerkingenveld van de dataset.